Giới thiệu ca lâm sàng
Bệnh nhân nữ, trung niên, ngoài 40 tuổi. Được chẩn đoán và điều trị viêm cân gan chân trên 6 tháng với nhiều bác sỹ khác nhau nhưng không cải thiện, triệu chứng đau có xu hướng ngày càng tăng lên. Phim X quang không có bất thường tổn thương xương, hình ảnh "gai xương gót". Việc sử dụng các thuốc điều trị theo đường uống và tại chỗ không cải thiện đáng kể. Triệu chứng đau khi đi lại gần như không khác nhau kể cả đầu buổi sáng cũng như trong ngày, đây là điểm khác biệt duy nhất gợi ý đến khả năng 1 tổn thương khác có thể và bệnh nhân được chỉ định chụp cộng hưởng từ. Và dưới đây là các hình ảnh tổn thương trên phim cộng hưởng từ cũng như khi phẫu thuật.
Hình ảnh cộng hưởng từ thể hiện 1 khối u nằm ở vùng gan chân
Hình ảnh cộng hưởng từ khối u ở 1 hướng cắt khác
Hình ảnh khối u trong phẫu thuật
Hình ảnh khối u trong phẫu thuật
Bàn luậnĐau bên dưới gót chân thường gặp nhất do các nguyên nhân: viêm cân gan chân, gai xương gót, hội chứng đường hầm cổ chân, chấn thương vùng gan chân do đi lại…
- Các nguyên nhân hay gặp nhất của đau vùng sau gót chân bao gồm viêm gân gót (viêm gân Achille) và viêm bao hoạt dịch gân gót.
Viêm cân gan chân:
- Là nguyên nhân hay gặp nhất của đau mặt dưới gan chân
- Cân gan chân là dải cân chạy từ mặt dưới các ngón chân đến tận cùng phía dưới của gót chân. Khi hoạt động các động tác dồn lực nhiều lên gan chân như chạy nhảy, leo trèo, thậm chí đứng nhiều sẽ tác động lên cân gan chân, ban đầu gây kích thích cơ học, về lâu dài sẽ dẫn đến tình trạng viêm.
- Ở những người có bề mặt gan chân bất thường, ví dụ quá phẳng hoặc quá lõm, hoặc béo phì, làm nghề thường phải đi bộ lâu hay đứng lâu…là những yếu tố thuận lợi gây ra chứng đau gan chân.
- Triệu chứng hay gặp là đau ở vùng mặt dưới gót chân, đau tăng lên khi thay đổi động tác từ nằm hay ngồi lâu sang động tác đứng, đặc biệt đau nhiều vào buổi sáng khi mới ngủ dậy bước chân xuống giường, sau khi đi lại vận động một lúc thì triệu chứng đau sẽ giảm dần đi. Khi dùng lực đầu ngón tay ấn lên mặt dưới gót chân bệnh nhân rất đau.
- Siêu âm phát hiện bất thường như dày cân gan chân, giảm âm.
- Chụp phim Xquang xương gót có thể bình thường, hoặc thấy hình ảnh gai xương gót hay bất thường bề mặt xương tạo nên hình ảnh gan chân phẳng hay quá lõm. Chụp Xquang cũng loại trừ một số nguyên nhân gây đau gót chân khác như gẫy xương, viêm xương, u xương hay nang xương vùng bàn, gót chân.
- Điều trị bao gồm các biện pháp nội khoa và ngoại khoa:
+ Nội khoa như nghỉ ngơi, nẹp bất động bàn chân ở tư thế trung gian vào buổi tối, chườm túi đá vào vùng gót chân, tránh đi chân đất, tập các bài tập duỗi cơ cẳng chân như kéo các ngón chân về phía mặt trước cẳng chân nhiều lần vào buổi sáng; đi giầy dép có lót đế mềm, hoặc giầy dép chỉnh hình khi có bất thường xương bàn chân; dùng thuốc chống viêm giảm đau không steroid như aspirin, diclofenac, meloxicam hoặc tiêm corticoid tại chỗ (cần thận trọng, có chỉ định của bác sỹ chuyên khoa cơ xương khớp).
+ Điều trị ngoại khoa bao gồm các biện pháp chỉnh sửa dị tật bàn chân hay cắt bỏ gai xương gót (ít khi có chỉ định).
Gai xương gót:
- Là hậu quả của tình trạng viêm cân gan chân kéo dài dẫn đến mọc xương tân tạo tại vùng gót chân.
- Gai xương gót thường không phải là nguyên nhân trực tiếp gây đau ở gót chân vì nhiều người đau gót mà không có gai xương, ngược lại nhiều người hiện tại có gai xương mà lại không đau gót. Chính vì vậy điều trị gai xương gót cũng tương tự như điều trị viêm cân gan chân và hiếm khi cần phải mổ cắt bỏ gai.
Như vậy cần lưu ý là: Đa số các biểu hiện của triệu chứng lâm sàng thường gợi ý đến tổn thương viêm cân gan chân tuy nhiên trong những trường hợp việc kiểm soát triệu chứng bằng phục hồi chức năng và thuốc không cải thiện hoặc có triệu chứng đau không điển hình như bệnh nhân của chúng tôi thì cần thăm dò thêm bằng các phương tiện chẩn đoán hình ảnh khác.