Túi phình động mạch não - "Quả bom" chờ nổ

ThS. BS Dương Trung Kiên - Trưởng khoa Phẫu thuật Thần kinh, BVĐK Xanh Pôn cung cấp những thông tin cần biết về bệnh lý túi phình động mạch não.

Túi phình mạch máu não là gì?

Phình mạch não được hiểu như một túi phình xuất hiện trên thành của động mạch tại điểm yếu nhất, thường là nơi động mạch phân chia thành những nhánh mạch nhỏ hơn. Bạn có thể hình dung túi phình động mạch não tựa như một chỗ phình ra của săm xe đạp.

Tại túi phình, tính chất của thành mạch không còn giống như các thành mạch thông thường khác. Do vậy, chúng có nguy cơ bị vỡ ra gây chảy máu trong sọ, mà thuật ngữ chuyên môn gọi là "chảy máu não do vỡ túi phình mạch não".

Nguyên nhân của túi phình mạch máu não

Cho đến nay, vì sao lại xuất hiện túi phình động mạch não chưa có câu trả lời thỏa đáng. Các nghiên cứu chỉ ra những yếu tố nguy cơ đến sự hình thành, phát triển và vỡ của túi phình mạch não.

Các yếu tố nguy cơ để hình thành và phát triển túi phình

- Tuổi cao

- Nghiện thuốc lá

- Bệnh lý tăng huyết áp không được kiểm soát tốt

- Các bệnh lý về gene làm thay đổi tính chất của thành mạch máu.

- Bệnh thận đa nang.

- Tiền sử trong gia đình có người thân kế cận mắc túi phình động mạch não

- Nữ giới

Yếu tố nguy cơ gây vỡ túi phình mạch não

Không phải tất cả các túi phình đều sẽ vỡ. Các túi phình khác nhau về kích thước, vị trí và tốc độ phát triển trong quá trình theo dõi sẽ có nguy cơ vỡ khác nhau.

- Hút thuốc

- Tăng huyết áp

- Kích thước túi phình

- Vị trí túi phình

- Tốc độ phát triển

Có nhiều bảng điểm được xây dựng để tính toán nguy cơ vỡ của một túi phình, một trong những bảng điểm được sử dụng rộng rãi là bảng điểm PHASES dựa trên 6 yếu tố: dân cư (Population), tăng huyết áp (Hypertension), tuổi (Age), kích thước túi phình (Size of aneurysm), tiền sử chảy máu do một túi phình khác (Earlier SAH from another aneurysm) và vị trí túi phình (Site of aneurysm).

Triệu chứng của một túi phình động mạch não

Khi túi phình chưa vỡ

Phần lớn các túi phình thường không có triệu chứng khi chưa vỡ. Chúng sẽ gây ra triệu chứng khi túi phình to lên (dấu hiệu của chèn ép) hoặc khi chúng vỡ (dấu hiệu của chảy máu não)

- Đau đầu dai dẳng

- Tê hoặc yếu chân tay

- Lác, sụp mi, thay đổi thị lực hoặc nhìn đôi

Khi túi phình vỡ

- Đau đầu dữ dội, đột ngột: kinh điển trong y văn mô tả là "cơn đau đầu sét đánh, đau dữ dội nhất từ trước đến giờ"

- Buồn nôn, nôn

- Sợ ánh sáng

- Co giật

- Liệt nửa người

- Hôn mê

Quy tắc Ottawa được bác sỹ Ian Stiell, người Canada, đưa ra để tầm soát nguy cơ vỡ túi phình mạch não ở những bệnh nhân có xuất hiện đau đầu dữ dội, kèm các yếu tố sau:

- Trên 40 tuổi

- Đau cổ hoặc cứng gáy

- Tri giác thay đổi

- Cơn đau khởi phát khi gắng sức

- Đau đầu dữ dội sét đánh

- Hạn chế vận động cổ khi thăm khám

Làm thế nào để phát hiện túi phình mạch não

Khi bạn bị nghi vỡ túi phình mạch não, các bác sĩ sẽ tiến hành chụp cắt lớp vi tính sọ não để tìm hiểu liệu bạn có thể bị chảy máu não hay không. Nếu có dấu hiệu chảy máu gợi ý nguyên nhân do vỡ túi phình động mạch não, bạn sẽ được chụp cắt lớp vi tính đa dãy mạch máu não để tìm kiếm túi phình. Đôi khi, phim chụp này không phát hiện ra được, bạn sẽ được chỉ định chụp mạch mãu não số hóa xóa nền. Đây là "tiêu chuẩn vàng" để chẩn đoán dạng bệnh lý này.

Chụp cộng hưởng từ cũng được áp dụng để tìm kiếm các túi phình mạch não. Tuy nhiên, ít được sử dụng trong cấp cứu, mà thường được chỉ định trong thăm khám sàng lọc hoặc theo dõi định kỳ các bệnh nhân đã được chẩn đoán túi phình mạch não.

Điều trị túi phình mạch não như thế nào?

Với các túi phình chưa vỡ hoặc không triệu chứng, có thể can thiệp hoặc theo dõi lâu dài. Quyết định lựa chọn phương án điều trị nào sẽ được các bác sỹ thảo luận với bạn dựa trên từng trường hợp cụ thể.

Với các túi phình mạch não vỡ, đây là một cấp cứu ngoại khoa, cần được xử lý càng sớm càng tốt.

Hai phương pháp được sử dụng để điều trị các túi phình mạch não, đó là:

- Vi phẫu kẹp túi phình: bạn sẽ được các bác sỹ đặt một hoặc nhiều clip vào cổ túi phình mạch não để loại bỏ hoàn toàn túi phình ra khỏi hệ tuần hoàn, tránh nguy cơ vỡ túi phình thì hai.

- Can thiệp nội mạch: các bác sỹ sẽ luồn catheter lên hệ thống động mạch não, thả vào lòng túi phình những vật liệu kim loại cũng nhằm mục đích bít tắc hoàn toàn lòng túi phình, để máu không còn đi vào túi phình nữa.

Túi phình mạch não là dạng bệnh lý không khó để chẩn đoán và điều trị. Các bác sĩ khuyến cáo, cần tiến hành những thăm khám chuyên khoa khi bạn có những dấu hiệu đã được nêu trên. Các túi phình có thể được giải quyết triệt để bằng nhiều phương pháp khác nhau, dựa trên đặc điểm của từng loại túi phình, cũng như điều kiện hoàn cảnh cụ thể của từng bệnh nhân hoặc cơ sở y tế.