Viêm ruột thừa là cấp cứu ngoại nhi thường gặp nhất. Chẩn đoán viêm ruột thừa nhiều lúc khó khăn, đặc biệt là trẻ nhỏ. Chẩn đoán và phẫu thuật sớm cho kết quả tốt, hạn chế biến chứng.
Viêm ruột thừa ở trẻ em thường xảy ra ở khoảng lứa tuổi từ 10-19 tuổi, nguyên nhân chủ yếu do ruột thừa bị tắc nghẽn hoặc do các nhiễm trùng khác trong ổ bụng lây nhiễm vào ruột thừa. Tuy nhiên viêm ruột thừa vẫn có thể xảy ra ở những trẻ từ 2-
5 tuổi với biểu hiện của đau bụng, sốt, nôn mửa, ăn không ngon, chán ăn. Ở những trẻ viêm ruột thừa dưới 2 tuổi, do trẻ không thể mô tả cũng như xác định vị trí đau, các mẹ cần lưu ý những dấu hiệu như thường xuyên quấy khóc, sốt, nôn, tiêu chảy.
Ruột thừa là gì và ở đâu?
Ruột thừa là một bộ phận của ống tiêu hóa, nằm ở ngã ba nối ruột non và ruột già. Thông thường, ruột thừa nằm ở vùng bụng dưới bên phải, ngoài ra có nhiều trường hợp nằm ở các vị trí khác lân cận, thậm chí ở giữa và bên trái bụng.
Nguyên nhân gây viêm ruột thừa
- Tắc nghẽn lòng ruột thừa: được xem như là nguyên nhân chủ yếu gây viêm ruột thừa cấp. Các dị vật như sỏi phân, thức ăn (hạt, sợi rau...), ký sinh trùng, khối u hoặc khối hạch phì đại có thể gây tắc nghẽn lòng ruột thừa. Dịch trong lòng ruột thừa bị ứ đọng, làm tăng áp lực trong lòng ruột thừa. Đồng thời, vi khuẩn phát triển và xâm nhập thành ruột. Cuối cùng đưa đến tình trạng hoại tử ruột thừa (viêm ruột thừa tắc nghẽn).
- Vết loét niêm mạc ruột thừa: Thương tổn viêm bắt đầu từ vết loét trên niêm mạc ruột thừa, xâm lấn dần tới các lớp bên dưới, khiến cho thành ruột thừa phù nề và làm tắc các mạch máu nuôi ruột thừa. Lúc này ruột thừa bị thiếu máu nuôi và hoại tử (viêm ruột thừa xuất tiết)
Triệu chứng viêm ruột thừa
Các dấu hiệu lâm sàng thường gặp cho thấy có thể trẻ đang bị viêm ruột thừa:
- Đau bụng: vùng hố chậu phải, thường bắt đầu ở vùng trên rốn, sau đó đau quanh rốn rồi tập trung về vùng hố chậu phải. Tuy nhiên, ở những trẻ còn nhỏ tuổi, đôi khi xác định điểm đau của trẻ là cả một vấn đề khó khăn. Khi đó người lớn nên quan tâm đến các cử chỉ hành động của trẻ như quấy khóc, hay sờ tay vào vùng bụng, bác sĩ khám chỗ nào cũng kêu đau. Trẻ bị đau bụng không có nghĩa là trẻ bị viêm ruột thừa. Cần lưu ý phân biệt tình trạng trẻ bị đau bụng do rối loạn tiêu hóa, ngộ độc thực phẩm, đầy bụng, khó tiêu, do dị ứng với thức ăn hay các bệnh lý thường gặp khác như lồng ruột, viêm ruột...
- Đau bụng có thể kèm sưng tấy đỏ vùng bụng đặc biệt là vùng hố chậu phải. Đây là một trong những dấu hiệu phổ biến của bệnh viêm ruột thừa ở trẻ em. Khám sờ vào trẻ đau, dấu hiệu cứng thành bụng dương tính.
- Biếng ăn: Đột nhiên trẻ biếng ăn ngay cả khi trẻ được ăn những món ăn mà hằng ngày trẻ rất yêu thích.
- Sốt: Trẻ bị sốt từ 37-39 độ C, một số trường hợp viêm cấp có thể sốt cao trên 40 độ C. Điều này cho thấy trong cơ thể trẻ đang xảy ra một tình trạng viêm nhiễm nào đó cần được chẩn đoán sớm để điều trị.
- Có thể biểu hiện buồn nôn, nôn ra thức ăn, nôn ra dịch dạ dày, bụng đầy chướng khó chịu, có thể kèm theo tiêu chảy hoặc táo bón.
- Mệt mỏi, môi khô, lưỡi bẩn.
- Trẻ bị viêm ruột thừa cũng có thể bị rối loạn đi tiểu thường xuyên, đau khi đi tiểu.
Các triệu chứng này có thể xuất hiện không đầy đủ. Do đó các bậc phụ huynh cần đưa con khám nếu trẻ đau bụng nhiều, không giảm sau 1-2 giờ, kèm theo nôn, đi lỏng hoặc sốt để được theo dõi tại bệnh viện vì việc theo dõi ở nhà rất nguy hiểm. Ngoài ra, các bậc phụ huynh không nên tự ý dùng thuốc giảm đau cho trẻ nếu trẻ đau bụng mà chưa xác định được nguyên nhân vì thuốc có thể làm mất các triệu chứng bệnh và gây khó khăn cho việc chẩn đoán của bác sĩ.
Biến chứng của viêm ruột thừa
Nếu không điều trị, ruột thừa có thể bị hoại tử, vỡ ra, vi khẩn tăng sinh làm mủ lan tràn ổ bụng gọi là viêm phúc mạc gây nhiễm khuẩn huyết (nhiễm trùng máu), suy đa cơ quan và cuối cùng là tử vong.
Xử trí của cha mẹ khi nghi ngờ trẻ bị viêm ruột thừa
Nếu trẻ có những biểu hiện nghi ngờ viêm ruột thừa thì tạm thời không cho trẻ ăn uống nhiều, không tự ý dùng thuốc giảm đau cho trẻ và đưa trẻ đến bác sĩ hay bệnh viện có chuyên khoa ngoại nhi để khám ngay và nhận được sự tư vấn cụ thể nhất.
Ruột thừa viêm rất khó chẩn đoán ở trẻ em, phụ nữ có thai và người lớn tuổi. Đôi khi trẻ bị ruột thừa viêm muộn đã có biến chứng nhưng trước khi đến bệnh viện, một số phụ huynh lại có suy nghĩ cho trẻ ăn no để sau mổ dễ hồi phục, suy nghĩ như vậy là không đúng. Việc cho trẻ ăn trước khi mổ 6 tiếng có thể ảnh hưởng đến quá trình gây mê trong mổ và dễ dẫn đến tai biến trong gây mê có thể ảnh hưởng đến tính mạng của trẻ.
Tùy từng tình trạng bệnh lý của trẻ, thông thường trẻ có thể ăn uống trở laị sau mổ 6 tiếng. Đầu tiên trẻ có thể uống tí nước đường, sau đó là thức ăn mềm. Sau mổ 24 tiếng, trẻ có thể ăn uống trở lại bình thường. Nên ăn uống những thức ăn mà trẻ đã quen trước đó. Trẻ có thể xuất viện sau 3 ngày.